وی اس تی
دف یکی از آلات موسیقی است که چنبر چوبی و پوستی نازک است وبا سر انگشتان نواخته می شود .این ساز با نامـه ا فرد های مختلف بین اقوام ملل گوناگون فرد د داشته دارد که از عبارت آنها میتوان به دایره , باتره دپ تبراک تبوراگ گمبر صنغاطه عرکل کنار و مزمار اشاره کرد.اما در مورد اینکه این نامـه ا از کجا آمده ودر اصل چه بوده به ذکر برخی از آنها میپردازیم:
به استناد مطلب ی آقـای حسینعلی ملاج دف از کلمه ی عربی "تف" به معنای زدن و کوبیدن مشتق شده که این لفظ به زبان سومری دوب تلفظ شده وبعدها در زبان عربی تبدیل به دف گشته است.به نظر میرسد با تذکر به سهولت تولید و ساخت این س از و دیگر سازهای ضربه ای که سبب این دسته سازها از متقدّمین آلات موزیک باشند به راحتی بتوان ادعای قدمت چند هزار ساله دف را پذیرفته وبه روایات نقل شده چون نواخته شدن دف در شب زفاف سلیمان نبی بلقیس ویا نواخته شدن آن بر گرد گوساله زرین سامری بوسیله مشرکان قوم بنی اسرائیل با دیدی فراتر از افسانه نگریست.
در نقوش برجسته ایلامی «کول فرعون» در جنوب غربی ایران (از آثار بجامانده زمان ایران باستان)در کنار نقش کاهنانی که قربانی خویش را تگذشته میدارند تصاویر نوازنده ی چنگ دیگری سازی شبیه دف را در دست دارد دیده می شود .
مغنی دف چنگ را ساز ده به اصحاب خویش نغمه آواز ده
(حافظ)
برروی سفالینه ها ودر نقوش حک شده بر بناهای باقیمانده از زمان پیش از میلاد مسیح عکس دف دیده می شود .دف در بین اعراب قدمت دیرینه داشته است اما این بدان معنا نیست که این ساز مختص به آنان بوده چه اینکه پارسیان هم پیش از اسلام با این ساز آشنایی داشته اندو نواختن این ساز بین آنها مرسوم بوده است.پارسیان دوره ساسانی در مراسم جشن نوروز و تحویل سال نو دف مینواختند در تصاویر شکارگاه در طاق بستان (واقع در کرمانشاه) در بین تصاویر سازهای کوبه ای تصویر دایره ای چهارگوش دیده می شود که ممکن است همان گمبر یا چمبر باشد (با تذکر به مفهوم لغوی آن-حلقه- میتواند نوعی دایره بوده باشد.)
قبل و بعد از اسلام دف همیشه در بین اعراب اهمیت ی مخصوص داشته است.در آثار بجامانده از سده های بعد از اسلام (نوشتاری و غیر آن) میتوان تاثیر گذار دف را دید .استفاده از این ساز در حیات پیامبر محترم اسلام(ص) و سکوت حاکی از رضایت آن حضرت باعث شده این ساز در نزد مسلمانان دارای قداستی ویِژگزینشه بوده بیش از هر ساز دیگری امکان حضـور در محافل مذهبی را بیابد.
به نقل از روایات بومی کردستان آنگاه که پیامبر(ص) جهت رفتن به یکی از غزوات مهیا میشدند زنی که سازنده ی دف بود بازگشت پیروزمندانه ی آن حضرت شهادت همسرش را در خواب میبیند ویس از بیداری با خدای خویش عهد میبندد در صورت تحقق پیدا کردن خوابش در حضـور پیامبر به نواختن دف بپردازد.بعد از بازگشت پیروز مندانه ی پیامبر (ص) این زن که نامگذاری دف را نیز به او نسبت میدهند در حضـور آن حضرت به خواندن اشعار مذهبی و نواختن دف میپردازد. در برخی
روایات آمده است که "پیامبر(ص) در جشن عروسی حضرت فاطمه زهرا(س) و نیز در فتح مکه دستور به نواختن دف دادند. "
هنرمندان اسلامی همـواره نسبت به دف توجه خاصی داشته اند وهم اکنون دف از ارکان آهنگ مذهبی و عرفانی شناخته می شود حضـور همیشگـی نام دف در دیوان های شعرای به نام سده های مختلف گویای ارزش این ساز در بین عرفا بوده و است .
غزل خوانان دف اندر چنگ دارن به عشاق جز این موزیک دارند
(ناصر بخارایی)
هم اکنون این ساز در مناطق عرب نشین از عبارت باده نشینان صحرای عربستانجمهوری صحرا سوریه عراق رواج داشته ودر این کشورها به نامـه ای "دف" "رق"(نوع کوچک آن) و "بندیر" (نوع بزرگ آن) شناخته می شود . دف مورد استفاد در دمشق (به قطر 56 سانتی متر مشابه دف ایران است . دف در ترکیه نیز با اندازه ای کوچکتر از دف ایران دیده می شود که بیشتر مشابه دایره بوده در آهنگ های بزمی از آن استفاده می شود .
دف در هندوست ها و پاکستان نیز کاربر د داشته هنوز در مقابر بزرگ تصوف این کشورها نواخته می شود . این ساز در افغانستان سمرقند ازبکستان و الجزایر کاربر د دارد.
دفی با قاب چهارگوش(به طول 22 سنتی متر) که روی آن پوست کشیده شده در طایف ی بنی عامر در اگوردات اتیوپی رایج است که به همراه نقاره در صبح های جمعه برای اجرای رقص های موسیقی نواخته می شود .
دف در ایران با اشکال مشابه واندازه های مفرق وجود داشته به اضافه دف با نامـه ای دایره و دایره زنگی شناخته می شود .اما دف از نظر فرد با دایره و دایره زنگی فرق عمده داشته و حضـور تاثیر گذار آن در مراسم عرفانی صوت پرشور آن اهمیت ویژه ای بدان بخشیده ودر اندازه ی بزرگتری نسبت به دایره دایره زنگی ساخـته می شود .
این ساز در مناطق کرد نشین غرب کشور و نیز حوزه ی خلیج فارس رواج داشته و در هرمزگان آن را به نام « سما » میشناسند که در مراسم زار ومولودی خوانی زیاد مصرف دارد. در جزیره ی قشم هم از این ساز جهت همراهی عود مصرف می شود .
دف در بلوچستان هم با نام سما شناخته شده و در مراسم یامالد از آن مصرف می شود . در خراسان به آن« دپ » (دف یا دیر) گویند و همراهی کننده ی قمشه و کمانچه است.
دف در قدیم به صورت دایره یا چهارضلعی بوده است در حال حاضر نیز دف مربع شکل در مصر معمول است .
دف در مناطق کردنشین اهمیت ی رفیع داشته از حرمتی ویِژگزینشه برخوردار است و مردم این نواحی برای آن قداست خاصی قائل بوده و این ساز جهت آنها جنبه ی حماسیرزمی عرفانی و حتی طبی دارد که جنبه ی عرفانی آن بر دیگر جنبه ها غالب بوده در خانقاه ها استفاده ی وافری دارد وبدون تردید از مهم ترین سازهای عرفانی محسوب می شود .
جنس ساختمان دف:
1-کمه یا کمانه:
نوار چوبی(ویا قابی)است که در قدیم از چوب گردو ساخـته میشده ولی امروزه از چوب های بید نرم نارنج انجیر تهیه و تولید می شود .پهنای این نوار چوبی5/5 تا 7 سانتیمتر قطر دایره ی آن 41 تا 54 سانتی متر است .بر روی کمه یک فرورفتگی وجود دارد که به آن شستی گویند و نوازنده برای مهار مطلوب ساز انگشت شست دست چپ خود را درن جای میدهد.
کمه را بنا بر سلیق حوصله یا مهارت لایه(یک کمه) یا دو لایه( دوکمه )میسازند.کمه های دف دو کمه ای با میخ به نیز متصل میشوند و ضخامت مجموع دو کمه نمی بایست بیشتر از1/5 تا 2 سانتی متر تجاوز نماید .تولید و ساخت سازهای کمه مهارت دقت بیشتری (جهت انحناء و گرد کردن چوب)میطلبد.دز این گونه دف امکان و تاب میل کردن کمتری وجود دارد لذا نوازندگان از دف کمه استقبال میکنند.
2-پوست:
پوست دف را اکثرا از پوست دبّاغی شده بز یا گوسفند (وگاه آهو) درست میکنند.اما از پوست آهو ولوم زیبا تر شفاف تری ایجاد می شود ولی به علت دشواری تهیه و تولید پوست آهو جهت این منظور بیشتر از پوست بز استفاده می شود . این پوست روی یکی از سطوح جانبی کمه کشیده شده آنرا با چریش یا گل میخ به کمه میچسبانند.هرچه پوست مورد استفاده کلفت تر باشد صوت دف بم تر و هرچه نازکتر باشد صوت آن زیرتر خواهد بود.
3-قلّاب:
قلاب های فلزی میخ های بلندی از جنس آهن یا مس هستند که در جداره ی کمه به فواصل یکسان کوبیده میشوند. اما امروزه از میخ های کوتاه معمولی استفاده می شود که به کیفیت واستقامت ساز لطمه زده و زمان نوازندگی شاید حلقه ها از میخ جدا شوند.
4-حلقه ها:
در تولید و ساخت حلقه از برنج مس و دیگر فلزات استفاده می شود .اما برنج برای این منظور برترین سبک ترین فلز به حساب می آید.این حلقه ها توسط قلاب هایی به شکل میخ به جداره ی کمه نصب میشوند.قطر این حلقه ها حدود 1/5 سانتی متر است . در هر قلاب بنا بر سلیقه ی نوازنده چهارحلقه یا بیشتر آویزان می شود که نوازندگی از آنها صداهای تریل مانندی ایجاد می شود .
5-گل میخ:
جهت نگه داشتن پوست بروی کمه به اضافه چریش از پونزهای ته گردی از جنس برنج مس یا آهن استفاده میکنند که اکثرا ٌ به صورت منظم با فومهم یکنواخت روی پوست لبه ی بیرونی کوبیده میشوند. این پونزها را که در زیبا یی دف هم نقش بسزایی دارند گل میخ می نامند.